Ο σιδηρόδρομος αποτελεί βασικό επίκεντρο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) καθώς ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ και πιο συγκεκριμένα με:
1. Μείωση των εκπομπών από τις μεταφορές (οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι πιο ενεργειακά αποδοτικές από τις οδικές ή τις αεροπορικές μεταφορές).
2. Ενίσχυση της συνδεσιμότητας εντός και μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.
3. Προώθηση της ψηφιοποίησης μέσω ERTMS και έξυπνων σιδηροδρομικών συστημάτων.
Oι πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων ευθυγραμμίζονται με τη στρατηγική του RRF για τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρόμων στην Ευρώπη, προωθώντας έτσι τη βιώσιμη μετακίνηση και τη διασύνδεση μεταξύ των χωρών.
Οι ευρωπαϊκές χώρες αξιοποίησαν τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) για τη βελτίωση των σιδηροδρομικών τους υποδομών, με στόχο την προώθηση βιώσιμων μεταφορών και οικονομικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Ιταλία με το έργο Νάπολη-Μπάρι, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία που συνεργάζονται για την Rail Baltica.
Οι περισσότεροι μεγάλοι φορείς εκμετάλλευσης σιδηροδρόμων και διαχειριστές υποδομής στην ΕΕ είναι κρατικής ιδιοκτησίας. Οι ιδιωτικές εταιρείες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, κυρίως στις περιφερειακές διαδρομές επιβατών και στην διαχείριση εμπορευμάτων.
Οι υπάλληλοι Δημόσιων Σιδηροδρόμων έχουν διαφορετικό καθεστώς από τους Δημοσίους υπαλλήλους Υπουργείου. Συχνά όσοι εργάζονται για κρατικές επιχειρήσεις (π.χ. SNCF, Deutsche Bahn) τελούν βάσει ιδιωτικού εργατικού δικαίου ή κλαδικών συμβάσεων. Απολαμβάνουν συνήθως υψηλή ασφάλεια εργασίας, αλλά όχι τόσο εγγυημένη όσο οι δημόσιοι υπάλληλοι. Ορισμένοι εργαζόμενοι σιδηροδρόμων μπορεί να έχουν μόνιμες συμβάσεις, αλλά η ιδιωτικοποίηση και ο ανταγωνισμός έχουν οδηγήσει σε μεγαλύτερη ευελιξία.
Η αγορά σιδηροδρόμων της ΕΕ απελευθερώνεται σταδιακά, τα τελευταία χρόνια, χωρίς όμως να υποκαθιστά τα βασικά επίδικα των μετακινήσεων.
Το μοντέλο “Δημόσιος φορέας με ιδιωτικό-οικονομικά κριτήρια” επιτρέπει στις σιδηροδρομικές εταιρείες να είναι πιο ευέλικτες, ενώ παράλληλα παρέχουν δημόσια αγαθά και υπηρεσίες.
Στην Ελλάδα έχει εφαρμοστεί επιτυχημένα σε κρατικές εταιρείες όπως η ΕΡΤ, ή το ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, η Enterprise Greece και έχει εξυπηρετήσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις αποτελεσματικά. Είναι ένας οδηγός για την επανακρατικοποίηση του σιδηρόδρομου σε συνδυασμό με τα επιτυχημένα παραδείγματα της Γερμανίας και της Ελβετίας.